นักแสดงตลก นิยายประวัติศาสตร์ มหาวิทยาลัย ฯลฯ สะท้อนสังคมไทยติดกับดัก ‘ปัญญาแบบพอเพียง’ พร้อมให้กำลังใจผู้ต่อสู้เพื่อการเปลี่ยนแปลงให้ทำใจสู้ระยะยาว ไม่มีทางลัด...“ผมเรียกว่า historical optimism โลกไม่ต้อนรับพวกหวังสั้นๆ ม้วนเดียวจบ แต่ต้อนรับพวกเข้าใจสัจจะและค่อยๆ ก้าวอย่างคงเส้นคงวาตลอดทั้งชีวิต”

24 ก.ย.2559 ในวาระ 40 ปี 6 ตุลาฯ ที่สถาบันปรีดี พนมยงค์ มีการแสดงปาฐกถาศิลปวัฒนธรรม หัวข้อ"งานทางปัญญาในสังคมอับจนปัญญา" โดยศาสตราจารย์ ดร.ธงชัย วินิจจะกูล อาจารย์ประจำภาควิชาประวัติศาสตร์เอเชียตะวันออกเฉียงใต้และประวัติศาสตร์ไทย มหาวิทยาลัยวิสคอนซิน-เมดิสัน

ธงชัยตั้งข้อสังเกตที่ไม่เกี่ยวข้องกันนักเพื่ออธิบายลักษณะวัฒนธรรมทางปัญญา หรือพัฒนาการวุฒิภาวะทางปัญญาของสังคมไทย โดยเริ่มว่า เขาฝันอยากเป็นนักแสดงตลก ! แม้จะไม่มีทางเป็นไปได้ แล้วชี้ชวนให้พิจารณาถึงปรากฏการณ์ที่เขาหยิบยกขึ้นมา 8 ประการเพื่อเป็นตัวสะท้อนระดับวุฒิภาวะทางปัญญาด้านต่างๆ ของสังคม ซึ่งหนึ่งในนั้นคือ นักแสดงตลกเสียดสี

เขากล่าวว่า หากพูดในทางเศรษฐกิจ ประเทศไทยเป็นประเทศที่ติดกับดักรายได้ปานกลาง ในทางการเมือง พล.อ.ประยุทธ์ จันทร์โอชา ชอบกล่าวว่าเราติดกับดักประชาธิปไตย แต่เขากลับคิดว่าเราติดกับดักกึ่งประชาธิปไตยต่างหาก ตลอด 40 ปีที่ผ่านมาเราพยายามไปให้พ้นภาวะประชาธิปไตยครึ่งใบในรูปแบบต่างๆ ระบอบการเมืองในอนาคตอันใกล้ก็คาดได้ไม่ยากว่าจะอยู่ในกึ่งประชาธิปไตยอย่างน้อยอีก 10-20 ปี

“ส่วนในด้านปัญญาความรู้ เราเติบโตมาระดับหนึ่ง แต่ลงท้ายเราติดกับดักทางปัญญาระดับปานกลาง เราพอใจกับการมีปัญญาแค่พอเพียง แต่ผมอยากจะเรียกว่า สังคมอับจนปัญญา” ธงชัยกล่าว   

ปรากฏการณ์ต่างๆ ที่ธงชัยหยิบยกมาวิเคราะห์มีดังนี้

1.นักศึกษาไทย

จากประสบการณ์ส่วนตัวที่ได้สอนนักศึกษาไทยระดับหลังปริญญาตรีและจากการสอบถามเพื่อนร่วมวิชาชีพหลายคน พบปรากฏการณ์คล้ายกัน ปัญหาพื้นฐานยิ่งกว่าการคิดไม่เป็นคือ นักศึกษาอ่านหนังสือไม่เป็น หมายความว่า นักศึกษาไทยอ่านหนังสือแล้วจับใจความสำคัญไม่ค่อยได้ เขามักใส่ใจกับข้อเท็จจริงรูปธรรมแต่ไม่รู้ว่ามีความหมายอย่างไรในบริบทของเรื่องที่อ่าน เมื่อไม่สามารถจับใจความสำคัญของตอนนั้นได้ ข้อเท็จจริงที่หยิบยกก็จะอยู่อย่างกระจัดกระจาย หาความหมายเพื่อโยงเชื่อมสอดคล้องกันไม่ได้ เมื่อจับใจความไม่ได้ก็วิพากษ์วิจารณ์ไม่ได้

“ไม่กี่ปีก่อนเรามักพูดว่าคนไทยความรู้ไม่พอ ข้อมูลไม่พอ แต่ผมคิดว่านั่นไม่ใช่ปัญหาแล้ว ข้อมูลมีเยอะมาก แต่เราไม่มีความสามารถจัดการกับข้อมูลท่วมหัวนั้น หมายถึงไม่รู้จักแยกแยะว่าอะไรสำคัญไม่สำคัญต่อโจทย์หนึ่งๆ นี่เป็นทักษะเบื้องต้นซึ่งสอนกันได้ คุณสมบัติของประชากรแบบนี้สอดคล้องกับสังคมที่เป็นอยู่ สังคมไม่ได้ต้องการคนที่อ่านหนังสือเป็น สังคมไทยต้องการทักษะแค่ระดับที่เป็นอยู่”

“ผมไม่ได้มองเป็นทฤษฎีสมคบคิดเพื่อชี้นิ้วว่าใครหรือกลุ่มใดตั้งใจให้เป็นเช่นนั้น แต่ภาวะเงื่อนไขวัฒนธรรมทางปัญญาเป็นอย่างไร ทำไมมันจึงไม่เกิดแรงผลักดันหรือจูงใจให้เกิดการอ่านหนังสือเป็น การท่องอาขยานค่านิยม 12 ประการเป็นตัวสะท้อนภาวะนั้นอย่างดี”

2.สื่อมวลชน

สื่อมวลชนกับผู้บริโภคสะท้อนซึ่งกันและกัน สื่อมีโอกาสและอาจต้องการเป็นตะเกียงส่องทาง แต่ความจริงแล้วเขาต้องสะท้อนตลาด เราอาจว่าสื่อต่างๆ นานาแต่เคยคิดหรือไม่ว่า สังคมไทยไม่มีเงื่อนไขให้เขาพัฒนาคุณภาพ เพราะพัฒนาไปก็ขายไม่ได้ ทั้งการเลือกข่าว การเขียนข่าว โปรแกรมทีวี เหล่านั้นล้วนสะท้อนวุฒิภาวะทางปัญญาของสังคมด้วยกันทั้งสิ้น เขาไม่ได้ไม่ฉลาดแต่สุดท้ายตลาดช่วยเกลี่ยให้มันอยู่ในภาวะ “ปานกลาง”  ไม่ได้บอกว่าสื่อฝรั่งมีคุณภาพดีมาก โลกตะวันตกมีหนังสือพิมพ์ห่วยๆ ด้วย เพราะทุกสังคมมีตลาดหลากหลายด้วยกันทั้งสิ้น สิ่งที่ต่างกันคือ ในสังคมที่มีวัฒนธรรมทางปัญญาพัฒนาพอควร สื่อที่เน้นการซุปซิปนินทา เน้นสีสัน เรื่องมหัศจรรย์นั้นไม่มีอิทธิพลทางสังคมการเมืองนัก สื่อแบบนี้เรียกว่า สื่อ fringe หรือสื่อที่อยู่ตามตะเข็บ เช่นเดียวกับพวกสื่อฝ่ายซ้ายที่มีเฉพาะคนที่สนใจตามอ่าน สื่อที่มีขนาดใหญ่โตที่สุดได้แก่ สื่อคุณภาพไปถึงระดับกลางๆ หรือที่เรียกว่าแทบลอยด์ สำหรับหนังสือพิมพ์ไทยที่เราเรียกกันว่า ‘คุณภาพ’ นั้นโดยส่วนตัวเห็นว่ามันอยู่ระหว่างกึ่งคุณภาพและกึ่งแทบลอยด์ คอลัมนิสต์ส่วนใหญ่ยังอยู่ในระดับแสดงความเห็นอย่างผิวเผินแล้วอาศัยสำนวนภาษาทำให้หวือหวา

“นสพ.อย่างผู้จัดการ สื่อแบบนี้เป็น fringe ในสังคมตะวันตก แต่ในสังคมไทยกลับมีอิทธิพลมหาศาล”

3.มหาวิทยาลัย

เรื่องนี้มีเรื่องให้พูดเยอะมากได้ถึง 3 ชั่วโมง จึงขอยกมาพูดเพียงสั้นๆ ว่าแม้การจัดอันดับในโลกไม่ว่าโดยประเทศไหนล้วนมีปัญหาและข้อโต้แย้งได้หมด แต่ปรากฏการณ์เกิดขึ้นตรงกันว่ามหาวิทยาลัยไทยที่ดีที่สุด คือ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย และ มหาวิทยาลัยมหิดล นั้นทุกสำนักจัดอันดับตรงกันว่า มันไม่เคยอยู่เลยระดับกลางๆ ได้เลย ขณะที่มหาวิทยาลัยไทยส่วนใหญ่ไม่อยู่ในสารบบการจัดอันดับด้วยซ้ำเพราะอยู่ในระดับต่ำเกินไป สาเหตุของเรื่องนี้ต้องอภิปรายกันอีกมาก เราอาจโทษอาจารย์ โทษอธิการบดีได้ทั้งสิ้น หรือว่าแท้จริงแล้วสังคมไทยไม่มีแรงกระตุ้น ไม่มีความต้องการมหาวิทยาลัยที่ดี เป็นไปได้ไหมที่สังคมไทยไม่มีปัจจัยกระตุ้นให้มหาวิทยาลัยไทยไปพ้นจาก 'มหาวิทยาลัยในระดับพอเพียง' การเริ่มมหาวิทยาลัยไทยผลิตบัณฑิตรับใช้รัฐกึ่งอาณานิคม รัฐราชการ และแม้แต่ในยามที่ผลิตคนมารับใช้ตลาดก็เป็นตลาดของรัฐราชการ

4.ความรู้ด้านมนุษยศาสตร์

ความรู้ด้านมนุษยศาสตร์นั้นได้แก่ ศาสนา วรรณคดี ปรัชญา ฯลฯ มนุษยศาสตร์มีรากร่วมกันทั่วโลกคืออยู่ใกล้ชิดกับวัฒนธรรมในโลกมาหลายร้อยปี, มีลักษณะย้อนมองหาตัวเอง ไม่แปลกที่ประเทศไหนก็ต้องสนใจศึกษาเรื่องตัวเอง, มนุษยศาสตร์ของทุกสังคมในโลกเคยผ่านระยะที่ผลิตความรู้เหล่านั้นเพื่อให้เกิดความภูมิใจ ความรักชาติด้วยกันทั้งสิ้น แต่ความแตกต่างระหว่างสังคมที่มีหรือไม่มีวุฒิภาวะทางปัญญา คือ จะผลิตซ้ำความรู้เดิมหรือก่อให้เกิดความเปลี่ยนแปลงเกี่ยวกับความรู้ในสังคมตัวเอง, เป็นความรู้ที่เปิดหูเปิดตาต่อโลกกว้างหรือเอาตัวเองเป็นศูนย์กลางอย่างมากจนกลายเป็นความคับแคบ, และจะก้าวข้ามมนุษยศาสตร์แบบไม่วิพากษ์วิจารณ์ได้หรือไม่   

ภารกิจของมนุษยศาสตร์ คือ ทำให้ปัจเจกชนแต่ละคนมีความสามารถในการแยกแยะ วิเคราะห์ สังเคราะห์จัดการกับข้อมูลท่วมหัว มอบเครื่องมือทางความคิดในการจัดการกับความรู้ต่างๆ ที่ประดังเข้ามาทุกวี่วัน ความสามารถและเครื่องมือเหล่านี้จึงไม่ใช่ความรู้ประยุกต์ที่ใช้ในการผลิตสินค้าหรือบริการ ฯลฯ การฝึกฝนทางมนุษยศาสตร์เป็นฐานของอุดมศึกษาทุกสาขาวิชา แต่ไม่สามารถประยุกต์สร้างผลผลิตที่มีมูลค่าทางเศรษฐกิจได้ เรียกว่า อยู่บนหอคอยงาช้างนั่นเอง ซึ่งมันก็สำคัญเพราะมันทำให้คนคิดเป็น แต่ของสังคมไทยนั้นต่างไป ประวัติศาสตร์ของมนุษยศาสตร์ในตะวันตกเป็นฐานของการปะทะเพื่อการปรับตัวเข้าสู่ยุคสมัยใหม่ ยุค enlightenment ของตะวันตก แต่ของไทยเป็นการปรับตัวเข้าสู่ความเป็นกึ่งอาณานิคม เราคิดว่าของฝรั่งดีกว่าของเรา แต่ขณะเดียวกันการปรับตัวของมนุษยศาสตร์ของเราก็เป็นฐานที่มั่นของความเป็นไทยเพื่อต้านทานตะวันตก ยืนยันเอกลักษณ์ของตัวเอง แสดงความเหนือกว่าของศาสนา ปรัชญา วรรณคดีของไทย ยืนยันระเบียบทางสังคมแบบสูงต่ำของไทยว่าดีอยู่แล้ว พูดง่ายๆ มนุษยศาสตร์กลายเป็นป้อมปรากการในการค้ำจุนระบบเดิม แม้ปรับตัวเปลี่ยนแปลงให้เข้ากับยุคสมัยใหม่ แต่ก็ยังค้ำจุน establishment จึงติดกับดักภารกิจเน้นความภูมิใจและหลงตัวเอง นี่คือ กับดักของภูมิปัญญาระดับพอเพียง ภารกิจนี้อาจเหมาะกับปลายศตวรรษ 19 ถึงต้นศตวรรษ 20 แต่ตอนนี้มันลากยาวมาจนถึงศตวรรษที่ 21

5.นักแสดงตลกเสียดสี

ความแตกต่างระหว่างหม่ำ จ๊กม๊ก กับพวก จอห์น วิญญู, จอห์น โอลิเวอร์, จอน สจ๊วต คือ อย่างแรกเป็นนักแสดงตลก อย่างหลังคือนักแสดงตลกเสียดสี ซึ่งอย่างหลังนี้ไม่เห็นในผังรายการทีวีไทย แต่สำหรับสังคมฝรั่งพวกนี้อยู่ในรายการช่วงไพรม์ไทม์

การแสดงตลกของไทยมีแบบแผนการพัฒนาเหมือนกับทั่วโลก นั่นคือ มีตลกผู้ดีกับชาวบ้าน ลักษณะที่ต่างกันระหว่างสองอย่างนี้ คือ อะไรล้อเล่นได้และอะไรห้ามล้อเล่น ตรงนี้ไทยไม่เหมือนกันกับประเทศตะวันตก การล้อเลียนอำนาจได้แก่ เจ้า พระ และสิ่งศักดิ์สิทธิ์ เป็นเรื่องปกติในวัฒนธรรมชาวบ้านในทุกสังคม ล้อเป็นประจำพร้อมๆ กับเคารพนับถือด้วย ซึ่งจะอธิบายก็ดูจะยาวเกินไปว่าทำไมชาวบ้านสามารถจัดการความย้อนแย้งนี้ได้ ตัวอย่างที่รู้จักกันดีคือ ศรีธนญชัย

แคทธารีน โบวี่ พบว่าพระเวสสันดรชาดกเวอร์ชั่นชาวบ้าน นอกจากการให้ทานแล้วยังล้อเลียนทำให้อำนาจเป็นเรื่องตลก ดังนั้นตัวเด่นมากคือ ชูชก ในวัฒนธรรมของชนชั้นสูงโดยเฉพาะอยุธยา-กรุงเทพฯ โบวี่พบว่ามันกลยเป็นเวอร์ชั่นที่ชูชกเป็นคนน่าเกลียด อัปลักษณ์และสมควรถูกประณาม วัฒนธรรมล้อเลียนอำนาจอยู่ในวัฒนธรรมทั้งแบบของผู้ดีและแบบของชาวบ้านในช่วงก่อนยุคสมัยใหม่ แต่เมื่อเกิดการขยายตัววัฒนธรรมมาตรฐานเมื่อร้อยกว่าปีที่ผ่านมานี้ มันได้เบียดขับให้วัฒนธรรมชาวบ้านเป็นวัฒนธรรมที่ต่ำกว่าของกรุงเทพฯ ซึ่งไม่มีการล้อเลียนอำนาจ มันจึงกลายเป็นมาตรฐานปัจจุบันที่ตลกไทยไม่ใช่ตลกเสียดสีล้อเลียนอำนาจ ประเด็น เจ้า พระ และสิ่งศักดิ์สิทธิ์ กลายเป็นเรื่องเกินขอบเขต ตลกของสังคมไทยสมัยใหม่ถูกจำกัดกรอบ มีแดนที่ห้ามละเมิดมากมายเหลือเกิน จึงกลายเป็นแค่ตลกโปกฮา มีแพทเทิร์นหลักอยู่ 2 แบบ คือ 1. ความโง่ เซ่อเซอะ เปิ่นเชยของคนบ้านนอก คนกลุ่มน้อย คนช้ำต่ำ 2. เอาความเบี่ยงเบนผิดเพี้ยนจากภาวะที่ถือว่าปกติมาทำให้เป็นเรื่องตลก เช่น คนพิการ คนไม่สมประกอบ กระเทย คนจีนที่พูดไทยไม่ชัด เป็นต้น ทั้งนี้แดนหวงห้ามที่เป็นสากลสำหรับตลกทั่วโลก คือ เรื่องเพศ แต่แดนหวงห้ามของไทยคือ อำนาจของชนชั้นสูง ตลกไทยไม่เสียดสีขนบของสังคม มีเพียงบางคนที่ทำเป็นบางครั้ง

6. นิยายประวัติศาสตร์

สังคมไทยไม่มีหนังสือนิยายประวัติศาสตร์ดีๆ แม้เพียงสักหนึ่งเล่ม ถามว่าทำไมจึงเป็นเช่นนั้น คำตอบก็คือ เพราะประวัติศาสตร์ไทยศักดิ์สิทธิ์เกินไป (ผู้ฟังปรบมือ)

“มันต้องล้อได้สิ ต้องหาเรื่องได้สิ ต้องเล่นพิเรนห์กับประวัติศาสตร์ได้สิ แต่คุณทำแบบนั้นไม่ได้ มันก็เป็นกรอบและเพดานจำกัดจินตนาการที่อิงกับประวัติศาสตร์ เราไม่คุ้นเคยกับประวัติศาสตร์ที่ถือว่าเป็นผลผลิตของคำถาม ของการตีความ ของการให้เหตุผล ของการให้จินตานาการ เราไม่เห็นว่าประวัติศาสตร์เป็นกึ่งๆ นิยายอย่าเชื่อมากนัก เพราะความรู้ทางประวัติศาสตร์ที่ผลิตกันมาเป็นปัจจัยสำคัญมากต่อการสร้างชาติและการคงอยู่ของชาติ สำคัญมากของการดำรงอยู่ของชนชั้นนำ จึงเป็นสิ่งห้ามหักล้าง โครงเรื่อง คอนเซ็ปท์ต่างๆ มักอยู่บนฐานอุดมการณ์ราชาชาตินิยม เหล่านี้จะยอมให้หักล้างไม่ได้”

 เราจึงมีนิยายาประวัติศาสตร์ที่ใช้ประวัติศาสตร์แบบตายตัวอยู่ 2 แบบ คือ 1.ใช้เป็นแค่ฉากหลังของเรื่องรัก ริษยา โรแมนติก ทั้งที่นิยายรักโรแมนติกอยู่ในฉากแบบไหนก็ได้ ไม่ได้ช่วยให้เราสร้างสรรค์จินตนาการหรือทำให้เกิดความสงสัยในประวัติศาสตร์ใดๆ ทั้งสิ้น 2.ใช้เล่าเรื่องวีรกรรมปกป้องชาติบ้านเมืองให้รอดจากน้ำมือต่างชาติหรือคนทรยศภายในชาติ

“ความรู้ทางประวัติศาสตร์ของประเทศอื่นได้พัฒนาออกไปไกลโขจากกความรู้แบบศักดิ์สิทธิ์แบบที่กล่าวมา เป็นเรื่องการให้เหตุผล มุมมอง เป็นเรื่องการสร้าง narrative (เรื่องเล่า) ที่แตกต่างมองได้หลายมุม จึงไม่สามารถเอ่ยอ้างความศักดิ์สิทธิ์ได้ ขณะที่นักประวัติศาสตร์อาศัยอ้างอิงตามหลักฐานตามหลักวิชา นิยายได้อาศัยความรู้ทางประวัติศาสตร์เป็นฐาน แล้วจินตนาการออกไปเกินเลยกว่าที่มีหลักฐาน นักประวัติศาสตร์ต้องการนักเขียนนิยายประวัติศาสตร์ เขาต้องเจียมตัวรู้ข้อจำกัดตัวเองว่าไม่มีทางตีความเกินไปจากหลักฐาน นิยายประวัติศาสตร์จึงทำหน้าที่ที่นักประวัติศาสตร์ทำไม่ได้ ผมมองหานิยายแบบนี้แต่ยังไม่พบในโลกภาษาไทย”

7. การถกเถียงแบบพวกเคร่งศาสนาในหมู่นักต่อสู้ทางการเมือง

เราจะเห็นปรากฏการณ์นี้ได้ทางเว็บบอร์ดหรือทางเฟซบุ๊ก เรื่องนี้ก็สะท้อนระดับวุฒิภาวะทางปัญญาแบบพอเพียงเหมือนกัน เป็นการถกเถียงอย่างดุเดือดเอาเป็นเอาตาย ทุกถ้อยคำ โดยเฉพาะในหมู่พวกเดียวกัน เป็นกันทุกฝ่าย บ่อยครั้งการถกเถียงนี้มีความสำคัญสำหรับแอคติวิสต์เสียยิ่งกว่าการอ่านหนังสือหรือการหาความรู้ใหม่ๆ เพื่อมาตอบคำถามต่างๆ 

เรื่องนี้จะขอพูดเพียงเท่านี้เพราะหากพูดมากกว่านี้อาจถูกฉกฉวยประเด็นนี้เพียงไปเป็นประเด็นต่อเนื่องเพียงเรื่องเดียว โดยลืมเรื่องอื่นๆ ที่พูดมากมายไปหมด

“ขอเน้นแค่ว่า การถกเถียงประเภทนี้เป็นการถกเถียงทางศาสนา เถียงกันเอาเป็นเอาตาย พลาดกันนิดหนึ่งไม่ได้ ใช้วิธีดูถูกเหยียดหยามคนอื่น พวกเคร่งศาสนาเขาเถียงกันแบบนี้มาก่อนพวกนักปฏิวัติเสียอีก เพราะพวกเคร่างศาสนายอมไม่ได้ให้มีการประนีประนอม มีแต่ถูกกับผิดเท่านั้น”  

สรุป

โดยสรุป ถ้าเราคิดว่าในทางเศรษฐกิจเราติดกับดักรายได้ปานกลาง ในทางการเมืองติดกับดักกึ่งประชาธิปไตยในหลายรูปแบบ ในด้านวัฒนธรรมสังคมไทยติดกับดักการมีปัญญาแค่พอเพียง ในทางเศรษฐศาสตร์และการเมืองนั้นมีตัวชี้วัดที่เป็นรูปธรรมมากมายอยู่แล้ว จึงอยากเสนอว่า เราน่าจะหาตัวชี้วัดวุฒิภาวะหรือระดับวัฒนธรรมทางปัญญาด้วยเช่นกัน ตัวอย่างที่ยกมาเป็นการเชิญชวนให้เอาสถานะของนักแสดงตลกเสียดสี, นิยายประวัติศาสตร์ ,ความนิยมในสื่อประเภทต่างๆ มาลองเป็นตัวชี้วัดว่าเราพ้นภาวะอับจนปัญญาหรือยัง ผมก็ไม่มีคำตอบ 100% แต่คิดว่าน่าจะได้

สาเหตุของการอับจนปัญญาหรือมีปัญญาอย่างพอเพียง

ถามว่าสาเหตุของปรากฏการณ์นี้เกิดจากอะไร เราอย่าเอาแต่โทษครู นายพล นายกฯ แต่น่าจะถามว่าอะไรคือ เงื่อนไขทางสังคมที่ไม่เอื้ออำนวยเลยให้เราพ้นจากกับดักทางปัญญา ปัจจัยดังกล่าวมี 3 อย่าง คือ

1.ความสัมพันธ์ทางสังคมสูงต่ำเป็นช่วงชั้นที่สถาปนาตัวเองเป็นระบบอุปถัมภ์ขององค์การทุกชนิด มันทำให้สถาบันยึดตัวบุคคลที่เป็น “ผู้ใหญ่” แทนที่จะยึดกับกฎเกณฑ์ กฎหมาย หลักการ จรรยาบรรณวิชาชีพ ทุกสังคมทุกองค์กรในโลกนี้มีทั้งสองด้าน แต่ประเด็นคืออะไรเป็นหลัก อะไรเป็นรอง

ระบบอุปถัมภ์มีผลถึงทุกอย่างแม้แต่นิติรัฐ ในความเป็นจริงนิติรัฐของไทยตั้งแต่เข้ายุคสมัยใหม่ ไม่เคยมีนิติรัฐที่ประชาชนเสมอภาคกันทุกคน แต่เป็นหลักนิติรัฐแบบอุปถัมภ์ อาจารย์เสน่ห์ จามริก เรียกสังคมแบบนี้ว่า สังคมราชูปถัมภ์

2. การเมืองการเมืองที่ค้ำจุนทางอำนาจแบบเดิมหรือแบบช่วงชั้นนี้ ไม่ว่าระบอบเผด็จการทหารหรือระบอบประชาธิปไตยอันมีพระมหากษัตริย์เป็นประมุขในช่วง 40 ปีหลังนี้ มีความเหมือนในแง่ที่ว่า ไม่มีระบอบไหนที่กัดเซาะระบบความสัมพันธ์แบบอุปถัมภ์ รวมทั้งระบอบหลังการปฏิวัติ 2475 ด้วย แม้มีความพยายามแต่ก็ล้มเหลว โปรดสังเกตว่า ยามใดก็ตามที่ทหารครองอำนาจ โดยเฉพาะช่วง 2 ปีมานี้ยิ่งเห็นชัด วัฒนธรรมทางปัญญาจะย้อนกลับไปสู่อนุรักษ์นิยมอย่างรวดเร็วและรุนแรงมาก การเมืองที่ดีไม่ใช่เพียงมุ่งเน้นแค่เรื่องการคอร์รัปชัน ทั้งโลกล้วนเห็นว่าการเมืองเป็นเรื่องความสัมพันธ์ทางอำนาจ ถ้าประชาชนเป็นใหญ่ มีโอกาสตรวจสอบผู้มีอำนาจ เปลี่ยนผู้มีอำนาจได้ตามเจตจำนง อย่างน้อย 4 วินาทีในคู่หาเลือกตั้งในทุกๆ 4 ปีก็ยังดี เพราะมันคือการเปิดประตูไปสู่การจัดสรรความสัมพันธ์ของอำนาจในสังคมว่าจะอยู่ในลักษณะไหน ถ้าเป็บแบบบ่าวไพร่ไม่มีโอกาสแม้แต่ 4 วินาทีก็ทำให้อำนาจยิ่งตรวจสอบไม่ได้ เสรีภาพเป็นสิ่งฟุ่มเฟือยไม่จำเป็นเพราะมีระบบอุปถัมภ์อยู่แล้ว 

3.ลัทธิราชาชาตินิยมหัวข้อนี้ขอไม่กล่าวมากกว่านี้

“โดยสรุป การต่อสู้ทางวัฒนธรรมทางปัญญาไม่มีทางลัด ต้องสู้ทีละก้าว แต่ขอได้โปรดตระหนักว่า ไม่ใช่ฟังแล้วจะต้องหมดแรง มันมีก้าวกระโดดเป็นระยะ ที่ว่าไม่มีทางลัด คือ อย่าหวังการปฏิวัติพลิกฟ้าคว่ำแผ่นดิน ม้วนเดียวเกิดการเปลี่ยนแปลง มันต้องก้าวไปเรื่อยๆ ทีละกาวๆ แล้วผลักดันให้เกิดการกระโดดบ้าง เพราะการพลิกฟ้าคว่ำแผ่นดินพิสูจน์มาแล้วว่าล้มเหลวแม้กระทั่ง 2475 แม้เปลี่ยนการเมืองแต่ก็เปลี่ยนระบบอุปถัมภ์ยังไม่ได้”

“ถ้าต้องการการพลิกฟ้าคว่ำแผ่นดิน ถ้าชีวิตนี้คิดว่าไม่มีสิ่งนั้นแล้วจะเก็บของกลับบ้านก็เชิญ แต่ถ้าเราตระหนักในความเป็นจริงของมนุษย์ว่ามันหลากหลาย เราไปบังคับเขาไม่ได้ ... ถ้าเคารพในปัจเจกมันต้องให้เวลา เราควรทำตัวเราทำใจเราให้พร้อมกับภาวะที่ต้องสู้กันยาวๆ เราอาจไม่ทันได้พบนักแสดงตลกดีๆ หรือหนังสือประวัติศาสตร์ดีๆ ก็ได้ เพราะเราอาจตายก่อน ถ้าคุณคิดว่าทำใจได้ เข้าใจภาวะปกติของมนุษย์ เราก็ผลักดันต่อทีละด้าน ทีละกรณี ไปเรื่อยๆ อยู่กันยาวๆ”

“เรามีความทุกข์ขมขื่นผิดหวังกับประชามติ แต่ถ้าเรามีวุฒิภาวะทางปัญญาจริงเราควรเข้าใจสิ่งนี้ และมีความสุขกับการสู้ไปยาวๆ ได้ โปรดตระหนักอยู่ในใจตลอดเวลา โลกเปลี่ยนแปลงได้ และโลกเปลี่ยนแปลงอยู่เสมอ ความเป็นจริงสังคมไทยเปลี่ยนแปลงในระดับรากฐานเชิงโครงสร้างมาเท่าไรแล้ว ไม่ได้อยู่นิ่ง และความปรารถนาในชีวิตที่ดีของปุถุชนธรรมดานั่นเองจะทำให้คนสร้างสรรค์ ธรรมชาตินี้ไม่เคยตายจากมนุษย์ ทำอย่างไรให้ศักยภาพเหล่านั้นเสนอตัว แสดงตัวออกมา สู้ไปทีละนิดๆ เพราะเราเชื่อมั่นว่ามนุษย์อยากมีชีวิตที่ดี so basic ไม่ต้องการอุดมการณ์ใดๆ มาค้ำยันด้วยซ้ำ”

“ผมเรียกมันว่า historical optimism โลกไม่ต้อนรับพวกหวังสั้นๆ ม้วนเดียวจบ แต่ต้อนรับพวกเข้าใจสัจจะและค่อยๆ ก้าว”

เป็นการค่อยๆ ก้าวอย่างคงเส้นคงวาตลอดชีวิตโดยมีการมองโลกในแง่ดีเช่นนั้นเป็นพื้นฐาน ในระยะใกล้สถานการณ์อาจแย่ลงมาก แต่เชื่อมั่นเถิดว่าในระยะยาวประเทศไทยเป็นประชาธิปไตยแน่ๆ เพราะคนเปลี่ยน ความหลากหลายของคนมีมากขึ้น สังคมซับซ้อนขึ้นจนไม่สามารถตกลงกับแบบอื่นได้นอกจากต้องเจรจาต่อรองอย่างสันติ ประชาธิปไตยเป็นเรื่องหนีไม่พ้นสำหรับสังคมที่ขยายตัวและซับซ้อนขึ้นเรื่อยๆ

จบแล้วพาราลิมปิกเกมส์ 2016 ที่ริโอ เดอ จาเนโร ประเทศบราซิล ไทยคว้า 6 ทอง 6 เงิน 6 ทองแดงสูงสุดในประวัติศาสตร์ ด้านตั๊น จิตภัสร์ ส่งจดหมายเรียกร้องประยุทธ์หนุนเงินนักกีฬาพิการเท่านักกีฬาโอลิมปิก หลังพบเงินอัดฉีดน้อยกว่า

(ที่มาภาพ: เพจเฟซบุ๊ก ประชาสัมพันธ์ พก. )

24 ก.ย. 2559 ประชาสัมพันธ์ กรมส่งเสริมและพัฒนาคุณภาพชีวิตคนพิการ (พก.) รายงานผ่านเฟซบุ๊กว่า เมื่อวันที่ 22 ก.ย. ที่ผ่านมา ตัวแทนนักกีฬาพาราลิมปิกได้เดินทางกลับมายังประเทศไทย โดยมีกระทรวงการพัฒนาสังคมและความมั่นคงของมนุษย์ (พม.), กรมส่งเสริมและพัฒนาคุณภาพชีวิตคนพิการ (พก.), คณะผู้บริหาร, ข้าราชการ พร้อมด้วยผู้บริหารจากการท่าอากาศยานแห่งประเทศไทย การกีฬาแห่งประเทศไทย และคณะกรรมการพาราลิมปิกแห่งประเทศไทย และประชาชนชาวไทยมาร่วมให้กำลังใจและต้อนรับกันอย่างหนาแน่น หลังปิดฉากพาราลิมปิกเกมส์ 2016 ที่กรุงริโอ เดอ จาเนโร ประเทศบราซิลไปแล้ว ณ สนาม มาราคานา สเตเดียม ในช่วงเช้าวันจันทร์ที่ 19 ก.ย. ตามเวลาไทย

ในการแข่งขันครั้งนี้ ตัวแทนนักกีฬาไทยคว้าเหรียญรางวัลทั้งหมด 18 เหรียญแบ่งเป็น 6 เหรียญทอง 6 เหรียญเงินและ 6 เหรียญทองแดง รั้งอันดับ 23 ในตารางพาราลิมปิกเกมส์ ซึ่งนับว่าสูงสุดในประวัติการณ์พาราลิมปิกไทย

นักกีฬาคนพิการทีมชาติไทยที่เข้าร่วมการแข่งขันในครั้งนี้มีทั้งหมด 46 คน ประกอบไปด้วย 10 ชนิดกีฬาได้แก่ กรีฑาแบบลู่-ลาน, ว่ายน้ำ, ยิงธนู, ยิงปืน, เทเบิล เทนนิส, วีลแชร์เทนนิส, วีลแชร์ฟันดาบหญิง-ชาย, บอคเซีย, ยกน้ำหนักและยูโด

(ที่มาภาพ: เพจเฟซบุ๊ก Paralympic Thailand (Thai Para Athletes))

เหรียญทองทั้ง 6 เหรียญมาจากหลายชนิดกีฬา โดยเหรียญแรกมาจากผลงานของ ประวัติ วะโฮรัมย์ จากการแข่งขันวีลแชร์ เรซซิ่ง 5,000 เมตรชาย, พงศกร แปยอ จากวีลแชร์ เรซซิ่ง 400 เมตรชาย, บอคเซีย ประเภททีมผสม บีซี 1-2, ประวัติ วะโฮรัมย์ วีลแชร์เรซซิ่ง 1,500 เมตร, พงศกร แปยอ วีลแชร์ 800 เมตรชายและจากบอคเซียประเภทบุคคล บีซี 2 โดย วัชรพล วงษา ตามลำดับ

ส่วนของเหรียญเงินเหรียญแรกนั้นได้จาก พงศกร แปยอ กีฬาวีลแชร์ เรซซิ่ง 100 เมตรชาย ตามมาด้วยสายสุนีย์ จ๊ะนะนักกีฬาวีลแชร์ฟันดาบเอเป้, หาญฤชัย เนตรศิริ นักกีฬากีฬายิงธนู, สายชล คนเจน จากกีฬา วีลแชร์ เรซซิ่ง 800 เมตรชาย , บอคเซียประเภทบุคคล วรวุฒิ แสงอำภา และ วีลแชร์ เรซซิ่ง ผลัด 4x400 เมตรชาย รวมทั้งสิ้น 6 เหรียญตามลำดับ

สำหรับเหรียญทองแดง รุ่งโรจน์ ไทยนิยม คว้าเหรียญรางวัลแรกจากกีฬาเทเบิล เทนนิส ในประเภทชายเดี่ยวคลาส 6 ตามมาด้วยทีมบอคเซียประเภททีม บีซี 4ได้แก่ นวลจันทร์ พลศิลา, พรโชค ลาภเย็น และเฉลิมพล ตันบุตร, พิชญา คูรัตนศิริ จากกีฬาวีลแชร์เรซซิ่ง 1,500 เมตรชาย คลาสที 52, พรโชค ลาภเย็น จากกีฬาบอคเซีย, ยุทธจักร กลิ่นบานชื่น และ อนุรักษ์ ลาววงษ์ จากการแข่งขันเทเบิลเทนนิสคู่ และสายชล คนเจน จากกีฬาวีลแชร์เรซซิ่ง 1,500 เมตรชาย ที 54 ตามลำดับ

โจนาธาน บาสตอส
(ที่มาภาพ” เพจเฟซบุ๊ก Paralympic Thailand (Thai Para Athletes))

ภาพบรรยากาศพิธีปิดพาราลิมปิกเกมส์ 2016
(ที่มาภาพ: เพจเฟซบุ๊ก Paralympic Thailand (Thai Para Athletes) )

ในพิธีปิดมีการแสดงจากนักดนตรีซึ่งไม่มีแขนมาตั้งแต่กำเนิด โดยเขาใช้เท้าเล่นเครื่องดนตรี จากนั้น ริคาร์ดินโญ สตาร์ฟุตบอล 5 คน ชุดเหรียญทอง ก็ได้ทำหน้าที่ถือธงชาติบราซิล เดินลงสู่สนาม ทั้งนี้ ได้มีการร่วมไว้อาลัยแก่ บาห์มัน โกลบาร์เนซาด นักกีฬาชาวอิหร่าน ซึ่งเสียชีวิตขณะแข่งขันเมื่อวันเสาร์ที่ 17 กันยายนที่ผ่านมา ในประเภทกีฬาจักรยาน C4-5 แต่กลับพลัดตกจากรถ ทำให้ศีรษะกระแทกกับหินอย่างรุนแรง และเสียชีวิตในเวลาต่อมา

คลิปวีดีโอพิธีปิดการแข่งขันกีฬาพาราลิมปิก 2016

อย่างไรก็ดี หลังจากตัวแทนนักกีฬาเดินทางกลับได้มีการวิพากษ์วิจารณ์เกี่ยวกับเงินอัดฉีดนักกีฬาที่ได้น้อยกว่านักกีฬาโอลิมปิก โดยเว็บไซต์ผู้จัดการ รายงานว่า จิตภัสร์ กฤดากร รองโฆษกพรรคประชาธิปัตย์ ได้ส่งจดหมายเปิดผนึก เรียกร้องให้ พล.อ ประยุทธ์ จันทร์โอชา นายกรัฐมนตรี ผลักดันเงินสนับสนุนนักกีฬาคนพิการในกีฬาพาราลิมปิกเทียบเท่านักกีฬาโอลิมปิก โดยมีศิลปิน ดารา คนในแวดวงสังคม ช่วยแชร์ผ่านโซเชียลมีเดีย ในส่วนเนื้อหาจดหมายระบุไว้บางตอนว่า “เงินอัดฉีดและรางวัลสนับสนุนนักกีฬาพาราลิมปิกเกมส์จากกองทุนพัฒนาการกีฬาแห่งชาตินั้น ยังมีความเหลื่อมล้ำและมีสัดส่วนที่ไม่เท่าเทียมกัน เมื่อเปรียบเทียบกับนักกีฬาโอลิมปิกเกมส์ ทั้งที่นักกีฬาผู้พิการเหล่านั้น ล้วนทุ่มเท มุ่งมั่น ตั้งใจฝึกซ้อม และลงแข่งขันด้วยน้ำใจนักกีฬาในฐานะตัวแทนของประเทศไทย อันสมควรแก่การได้รับการเกียรติ ยกย่อง เชิดชู รวมถึงได้รับการสนับสนุน เฉกเช่นเดียวกับนักกีฬาปกติทั่วไป

“ดิฉันจึงขอเป็นกระบอกเสียงแทนนักกีฬาผู้พิการและประชาชนผู้ที่เห็นพ้องกับ เรื่องดังกล่าว ขอเรียกร้องให้ทางรัฐบาล ผลักดันเงินอัดฉีดและรางวัลสนับสนุนจากกองทุนพัฒนาการกีฬาแห่งชาติของนัก กีฬาพาราลิมปิกเกมส์ให้สมเกียรติ และศักดิ์ศรีของความเป็นมนุษย์ เท่าเทียมกับนักกีฬาโอลิมปิกเกมส์ โดยข้อมูลจากเฟซบุ๊กที่ใช้ชื่อว่า ‘ตั๊น จิตภัสร์ กฤดากร’ นั้นระบุเม็ดเงินอัดฉีดจากกองทุนพัฒนาการกีฬาแห่งชาติ ในส่วนของพาราลิมปิคเกมส์ เหรียญทอง 7.2 ล้านบาท เหรียญเงิน 4.8 ล้านบาท เหรียญ ทองแดง 3 ล้านบาท แต่โอลิมปิกเกมส์ เหรียญทอง 12 ล้านบาท เหรียญเงิน 7.2 ล้านบาท เหรียญทองแดง 4.8 ล้านบาท ซึ่งได้มากกว่าเกือบเท่าตัว”

นอกจากนี้ ไทยรัฐออนไลน์รายงานว่า บริษัทสิงห์ คอร์เปอเรชั่น ยังได้มอบเงินอัดฉีดให้กับทัพนักกีฬาคนพิการทีมชาติไทย โดยแบ่งเป็นเงินอัดฉีดพิเศษให้กับนักกีฬาที่คว้าเหรียญรางวัล เหรียญทอง 1 ล้านบาท, เหรียญเงิน 5 แสนบาท และเหรียญทองแดง 3 แสนบาท ซึ่งจากผลงานเหรียญทั้งหมดนั้น ทำให้เงินอัดฉีดมีมูลค่ากว่า 10,800,000 บาท อีกทั้งยังได้มอบเงินรางวัลให้กับนักกีฬาและเจ้าหน้าที่ทุกคนรวมทั้งหมด 84 คน อีกคนละ 40,000 บาท รวมเป็นเงิน 3,360,000 บาท ทำให้ยอดรวมเงินรางวัลที่นักกีฬาคนพิการทีมชาติไทยได้รับไปในครั้งนี้เป็นเงิน 14,610,000 บาท
 

“ที่นี่มีเด็กเจ็บตาย” กลุ่มด้วยใจ กลุ่มบุหงารายอ กลุ่มเซากูนาและมูลนิธิเพื่อการพัฒนาเด็ก ลง 5 พื้นที่พล็อตจุดเกิดเหตุที่เด็กตกเป็นเหยื่อ จากหน้าสถานีรถไฟจะนะจนถึงโรงเรียนบ้านตาบา พร้อมรณรงค์ปกป้องเด็กจากความรุนแรง เรียกร้องผู้กระทำอย่าก่อเหตุในพื้นที่สาธารณะเรียกร้องรัฐมีมาตรการป้องกันที่เข้มแข็งกว่าเดิม

เมื่อวันที่ 22 ก.ย. 2559 ที่ผ่านมากลุ่มด้วยใจพร้อมด้วยกลุ่มบุหงารายอกลุ่มเซากูน่า (Zauquna) และมูลนิธิเพื่อการพัฒนาเด็ก (มพด.) ทำโครงการ “ปกป้องเด็ก ปกป้องอนาคตของพวกเรา” (Protect Children Protect our Future) เป็นการรณรงค์เพื่อปกป้องเด็กจากความความรุนแรงในพื้นที่จังหวัดชายแดนภาคใต้ เพื่อไม่ให้มีเด็กได้รับบาดเจ็บและเสียชีวิตจากเหตุไม่สงบอีกในอนาคต

กิจกรรมที่สำคัญคือการลงพื้นที่จุดเกิดเหตุที่มีเด็กได้รับบาดเจ็บและเสียชีวิตในช่วงปีนี้ พร้อมอ่านรายละเอียดเหตุการณ์ที่เกิดขึ้นเพื่อทุกคนได้ระลึกว่าที่นี่เคยเกิดเหตุที่ทำให้เด็กได้รับผลกระทบทั้งจากระเบิดและจากการปฏิบัติหน้าที่ของเจ้าหน้าที่รัฐรวม5 จุด ได้แก่

1. บริเวณหน้าสถานีรถไฟจะนะ อ.จะนะ จ.สงขลา ที่เคยเกิดเหตุระเบิดเมื่อวันที่ 11 เมษายน 2559 ทำให้เด็กเสียชีวิต 1 รายและบาดเจ็บ 2 ราย

2. บริเวณข้างร้านขายของชำ หลังสถานีรถไฟตาแปด หมู่ที่ 5 ต.ปากบาง อ.เทพา จ.สงขลาที่เคยเกิดเหตุระเบิดเมื่อวันที่19 เมษายน 2559ทำให้เด็กได้รับบาดเจ็บ 1 ราย

3. บริเวณหน้าโรงแรมเซาเทิร์นวิว อ.เมือง จ.ปัตตานี ที่เกิดเหตุระเบิด2 ครั้งเมื่อวันที่ 23 สิงหาคม 2559 ทำให้เด็กได้รับบาดเจ็บ 2 ราย

4. บริเวณสี่แยกโรงแรมเก็นติ้ง อ.สุไหงโก-ลก จ.นราธิวาส ที่เกิดเหตุตำรวจลาดตระเวนชายแดน(ตชด.) มีปฏิบัติการที่ทำให้เด็กเสียชีวิต 1 ราย เมื่อวันที่ 18 สิงหาคม2559

5. บริเวณหน้าโรงเรียนบ้านตาบา อ.ตากใบ จ.นราธิวาส ที่เกิดเหตุระเบิดเมื่อวันที่ 6 กันยายน2559 ทำให้เด็กเสียชีวิต 1 ราย

นางสาวอัญชนา หีมมิหน๊ะ หัวหน้ากลุ่มด้วยใจ เปิดเผยว่าเป้าหมายของโครงการนี้เพื่อเรียกร้องให้ผู้กระทำความรุนแรงไม่ก่อเหตุในพื้นที่สาธารณะหรือในพื้นที่ที่มีเด็กอาศัยอยู่ เพื่อป้องกันไม่ให้เด็กตกเป็นเหยื่อของความรุนแรง และเรียกร้องให้รัฐมีมาตรการคุ้มครองเด็กที่เข้มแข็งมากกว่านี้ เนื่องจากมาตรการที่มีอยู่ยังไม่สามารถปกป้องเด็กได้

“อนาคต กลุ่มด้วยใจและเครือข่ายจะยังคงขับเคลื่อนการรณรงค์ปกป้องเด็กในพื้นที่ต่อไปจนกว่าจะไม่มีเด็กเสียชีวิตและบาดเจ็บ โดยจะคิดค้นกิจกรรมรูปแบบต่างๆมาใช้ในการรณรงค์” นางสาวอัญชนากล่าว

เครือข่ายเยาวชนลุ่มน้ำสายบุรี จัดโครงการค่ายเรียนรู้เสริมสร้างชุมชนสู่สันติภาพ เพื่อสร้างความรู้ความเข้าใจเกี่ยวกับความขัดแย้ง แนวทางการจัดการ รวมถึงกระบวนการสันติภาพให้ชาวบ้านและเครือข่ายหวังจะเป็นส่วนหนึ่งในการหนุนเสริมสันติภาพ โต๊ะอิหม่ามย้ำการมีส่วนร่วมของผู้นำศาสนาเป็นเรื่องสำคัญต่อกระบวนการสันติภาพ

เมื่อวันที่ 22-23 ก.ย. 2559 ที่ผ่านมา เครือข่ายเยาวชนลุ่มน้ำสายบุรี จัดโครงการค่ายเรียนรู้เสริมสร้างชุมชนสู่สันติภาพ ณ โรงเรียนตาดีกาบ้านคอลอฆาลี ม.8 ต.ตะโล๊ะดือรามัน อ.กะพ้อ จ.ปัตตานี มีเยาวชนและชาวบ้านในหลาย พื้นที่เข้าร่วม

อาหามะ ยูแม ประธานโครงการค่ายเรียนรู้เสริมสร้างชุมชนสู่สันติภาพ

นายอาหามะ ยูแม ประธานโครงการ เปิดเผยว่า ผู้เข้าร่วมโครงการนี้ประกอบด้วยตัวแทนชุมชนบ้านคอลอฆาลี เช่น ผู้นำชุมชน ชาวบ้านที่อาศัยอยู่ริมคลองกอตอ ชาวบ้านที่ทำอาชีพประมง อาชีพกสิกรรม เป็นต้น นอกจากนั้นยังมีตัวแทนจากชมรมตาดีกาตำบลตะโล๊ะดือรามัน ชมรมเยาวชน อ.ไม้แก่น ชมรมเยาวชนบ้านกูแว ชมรมเยาวชนบ้านพอเบาะ และทีมงานเครือข่ายเยาวชนลุ่มน้ำสายบุรี รวมทั้งกว่า 30 คน

นายอาหามะ เปิดเผยต่อไปว่า วัตถุประสงค์โครงการนี้เพื่อให้ผู้เข้าร่วมเข้าใจปัญหาความขัดแย้งในเชิงลึก สามารถเผชิญกับปัญหาความขัดแย้ง พร้อมทั้งวิเคราะห์และจัดการกับปัญหาความขัดแย้งได้ นอกจากนั้นเพื่อให้สามารถสื่อสารและไกล่เกลี่ยปัญหาเฉพาะหน้าได้

“ที่สำคัญสามารถสร้างแนวทางการทำงานเชิงเครือข่ายในชุมชนให้มีประสิทธิภาพ และสามารถสร้างบรรยากาศพื้นที่ปลอดภัยในการแลกเปลี่ยนแนวทางการมีส่วนร่วมกับการสร้างสันติภาพในพื้นที่ได้” นายอาหามะกล่าว

นายอาหามะ เปิดเผยอีกว่ากิจกรรมในโครงการมีตั้งแต่การบรรยาย พร้อมสร้างกระบวนการเรียนรู้แก่ผู้เข้าร่วมกิจกรรมกลุ่มเพื่อระดมสมองแลกเปลี่ยนเรียนรู้และนำเสนอความคิดเห็นกับผู้เข้าร่วม และจัดวงธรรมชาติเพื่อถกประเด็นปัญหาที่เกิดขึ้นในชุมชนบ้านคลลอฆาลีระหว่างผู้เข้าร่วมโครงการกับชาวบ้านคอลอฆาลีนอกจากนั้นยังมีกิจกรรมรณรงค์ในประเด็นที่เกี่ยวกับสันติภาพอีกด้วย

นายอาหามะ กล่าวด้วยว่า กิจกรรมลักษณะนี้จะช่วยหนุนเสริมกระบวนการสันติภาพได้ เพราะชาวบ้านจำนวนมากยังไม่เข้าใจว่าสันติภาพคืออะไร มีความสำคัญอย่างไร ดังนั้น การมาร่วมกันเรียนรู้ในประเด็นต่างๆของผู้คนในชุมชนจึงมีความสำคัญต่อการสร้างสันติภาพในภาพใหญ่ได้

อายุบ มะสะอิ โต๊ะอิหม่ามประจำมัสยิดคอลอฆาลี

นายอายุบ มะสะอิ โต๊ะอิหม่ามประจำมัสยิดคอลอฆาลี กล่าวว่า ตนสนับสนุนให้เครือข่ายเยาวชนลุ่มน้ำสายบุรีมาจัดโครงการนี้ที่มัสยิดแห่งนี้ก็เพราะตนสนับสนุนโครงการที่สร้างความรู้และความเข้าใจแก่ชุมชน โดยเฉพาะความรู้เกี่ยวกับสถานการณ์ปัจจุบัน

นายอายุบ กล่าวว่า ที่สำคัญโครงการในลักษณะนี้ถือเป็นส่วนหนึ่งในการสร้างสันติภาพที่ยั่งยืนได้ และที่สำคัญยิ่งคือ หากผู้นำศาสนาเข้ามามีส่วนร่วมในโครงการหรือกิจกรรมเกี่ยวกับสันติภาพมากขึ้น ก็จะยิ่งหนุนเสริมให้เกิดสันติภาพเร็วขึ้น

“หากถามว่ากลัวหรือไม่ที่ผมมาสนับสนุนกิจกรรมหรือโครงการเกี่ยวกับการสร้างสันติภาพ ก็คิดว่าผมกล้ามากกว่ากลัวที่จะสนับสนุนโครงการลักษณะนี้ เพราะเราไม่ได้ทำอะไรผิด และทุกคนต่างก็ต้องการสันติภาพ”นายอายุบกล่าว

อ่านข่าวที่เกี่ยวข้อง

เครือข่ายเยาวชนพิทักษ์ลุ่มน้ำสายบุรีระดมภาคีเครือข่ายขยายศักยภาพ

ชาวบ้านวานรนิวาสร่วม 500 คน รวมตัวแสดงพลังค้านเวที “ผู้รู้มาเล่า” พร้อมยื่นหนังสือชี้กระบวนการสำรวจแร่ไม่มีการศึกษาผลกระทบสิ่งสิ่งแวดล้อม ประชาชนในพื้นที่ไม่มีส่วนร่วมในการตัดสินใจ

25 ก.ย. 2559 เมื่อเวลา 08.00 น. ที่หอประชุมอำเภอวานรนิวาส จังหวัดสกลนคร บริษัท ไชน่าหมิงต๋า โปแตช คอร์ปอเรชั่น (ประเทศไทย) จำกัด ได้จัดเวทีเสวนา เรื่อง การสำรวจแร่โปแตช การพัฒนาแหล่งแร่ ให้กับ ข้าราชการ ผู้นำชุมชน และประชาชน โดย มี นักวิชาการเหมืองแร่ รองประธานสภาแร่ และ เจ้าหน้าที่ กพร. ในเวทีที่ใช้ชื่อว่า "ผู้รู้มาเล่า"

ผู้สื่อข่าวรายงานว่า 08.00 น. เจ้าหน้าที่เข้ามาจัดเตรียมสถานที่ประชุม โดยมีโต๊ะสำหรับลงทะเบียนด้านหน้าหอประชุม เจ้าหน้าที่ ตำรวจในชุดปกติ และชุดปราบจราจล ประจำที่ สภ.วานรนิวาส ซึ่งอยู่ติดกับ ที่ว่าการอำเภอวานรนิวาสพื้นที่จัดงาน

ต่อมา 08.30 น. กลุ่มรักษ์วานรนิวาส และกลุ่มสำนึกรักษ์วานร เดินทางมารวมตัวกัน บริเวณที่จอดรถ ด้านหน้าหอประชุม เพื่อแสดงออกว่าไม่เอาเหมืองแร่โปแตช พร้อมกับปรบมือต้อนรับพี่น้องจากพื้นที่ 6 ตำบล ที่ทยอยเข้าร่วมสมทบอย่างต่อเนื่อง ขณะชาวบ้านบางส่วนที่ได้รับการติดต่อให้เดินทางมาร่วมเวที เกิดความกังวลว่าจะกลายเป็นการสนับสนุนการสำรวจแร่โปแตช ยืนยันว่ามาร่วม เพราะต้องการรับทราบข้อมูลไม่ต้องการให้มีเหมืองแร่โปแตช ในพื้นที่ จึงมีชาวบ้านบางส่วนเดินออกมาร่วมกับกลุ่มคัดค้าน

ต่อมา 09.00 น. ภายในหอประชุมประกาศเริ่มเวทีเสวนา เจ้าหน้าที่ตำรวจ ตั้งแถวเดินมาประจำการหน้า หอประชุม ด้านชาวบ้านกลุ่มคัดค้าน ยืนยันแสดงจุดยืนนอกหอประชุม ด้านตัวแทนชาวบ้านได้เข้าไปขอให้เจ้าหน้าที่นำเต็นท์มาตั้งให้ชาวบ้านด้านนอกที่ขอ ขยับเข้าไปที่หน้าประตูหอประชุม เพื่อจะสามารถรับฟังคำถามจากตัวแทนชาวบ้าน ที่เข้าไปแสดงความคิดเห็นในห้องประชุม ซึ่งเจ้าหน้าที่ยอมตามข้อเสนอของชาวบ้าน

ต่อมา 10.00 น. ตัวแทนชาวบ้าน 3 คน ได้ตั้งคำถามกับวิทยากรบนเวทีเสวนา ถึงความกังวลต่อผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อม สุขภาพ และวิถีชีวิตของประชาชน พร้อมกับยืนยันเจตนารมณ์ของชาววานรนิวาส ว่าไม่ต้องการให้มีการสำรวจแร่โปแตช จากนั้น ตัวแทนได้ยื่นหนังสือ ขอให้ชี้แจงการสำรวจแร่โปแตช และทบทวนโครงการสำรวจแร่โปแตชที่ไม่สอดคล้องกับความต้องการของคนในพื้นที่ ถึง อธิบดีกรมอุตสาหกรรมพื้นฐานและการเหมืองแร่ (กพร.)

00000

ที่ 1/2559 41

หมู่ 6 ต.วานรนิวาส อ.วานรนิวาส จ.สกลนคร 47120

25 กันยายน 2559

เรื่อง ขอให้ชี้แจงการดำเนินการสำรวจโปแตช และทบทวนการสำรวจโปแตชในพื้นที่อำเภอวานรนิวาส ที่ไม่สอดคล้องกับความต้องการของประชาชน

เรียน อธิบดีกรมอุตสาหกรรมพื้นฐานและการเหมืองแร่

เนื่องจาก เรากลุ่มสำนึกรักษ์บ้านเกิด และกลุ่มรักษ์อำเภอวานรนิวาส ประกอบด้วย ชาวบ้าน จาก 6 ตำบล คือ ตำบลธาตุ ตำบลวานรนิวาส ตำบลศรีวิชัย ตำบลนาคำ ตำบลขัวก่าย ตำบลคอนสวรรค์ อำเภอวานรนิวาส จังหวัดสกลนคร ซึ่งเป็นพื้นที่เป้าหมายในการสำรวจแร่โปแตช พวกเป็นผู้ที่จะได้รับผลกระทบโดยตรงจากโครงการสำรวจแร่โปแตช และทำเหมืองแร่ในอนาคต แต่ประชาชนส่วนใหญ่พื้นที่กลับถูกปิดกั้นการมีส่วนร่วม และไม่มีอำนาจตัดสินใจในโครงการที่จะสร้างผลกระทบต่อวิถีชีวิตและชุมชน เพราะการอนุมัติอนุญาตในการดำเนินโครงการไม่ได้เกิดจากความต้องการของชุมชน และในขั้นการสำรวจแร่ก็เปิดให้ดำเนินการโดยไม่มีการศึกษาผลกระทบสิ่งแวดล้อม และไม่เปิดโอกาสให้ประชาชนมีส่วนร่วม ซึ่งถือเป็นการละเมิดสิทธิมนุษยชนของประชาชนชาวอำเภอวานรนิวาส

ดังนั้น พวกเราชาวอำเภอวานริวาส ขอให้อธิบดีกรมอุตสาหกรรมพื้นฐานและการเหมืองแร่ชี้แจงการดำเนินการสำรวจโปแตช และทบทวนการสำรวจโปแตชในพื้นที่อำเภอวานรนิวาส ที่ไม่สอดคล้องกับความต้องการของประชาชน และหากจะมีการดำเนินการเกี่ยวกับโครงการสำรวจแร่โปแตช ก็ขอให้ท่านส่งหนังสือแจ้งมายังกลุ่มสำนึกรักษ์บ้านเกิด และกลุ่มรักษ์อำเภอวานรนิวาสล่วงหน้าอย่างน้อย 7 วันโดยขอให้ท่านชี้แจงกลับมายังกลุ่มฯ เป็นลายลักษณ์อักษร ภายใน 7 วัน

ด้วยความเคารพอย่างสูง

ตัวแทนกลุ่มสำนึกรักษ์บ้านเกิด และกลุ่มรักษ์อำเภอวานรนิวาส

หมายเหตุประเพทไทยสัปดาห์นี้ เจนวิทย์ เชื้อสาวะถี และ ชานันท์ ยอดหงษ์ นำเสนอเรื่องอุตสาหกรรมสื่อบันเทิงที่มีอิทธิพลต่อสังคมไทย โดยในที่นี้มองผ่าน ผลงานบันเทิงจาก "เอ็กแซ็กท์" และละครเวทีที่ผลิตโดย "ซีเนริโอ" ค่ายละครเวทีซึ่งรังสรรค์และอำนวยการโดย "บอย ถกลเกียรติ วีรวรรณ"

ติดตามรายการหมายเหตุประเพทไทยย้อนหลังที่

https://www.facebook.com/maihetpraphetthai หรือ

https://www.youtube.com/playlist?list=PLyjd9jzMpO2Xby4FyxWMwY8auIFY01eVQ

"โลกไม่ต้อนรับพวกหวังสั้นๆ ม้วนเดียวจบ แต่ต้อนรับพวกเข้าใจสัจจะและค่อยๆ ก้าว”

เสวนาประจำปีศูนย์ศึกษาสังคมและวัฒนธรรมร่วมสมัย คณะสังคมวิทยาและมานุษยวิทยา ธรรมศาสตร์ “กลุ่มการศึกษาเพื่อความเป็นไท” อยากเห็นห้องเรียนเป็นที่แสดงความคิดเห็นมากกว่าที่ลงโทษนักเรียน จนท.สำนักงานปลัด ศธ. สะท้อนโครงสร้างระบบการศึกษากลับไปสู่การรวมศูนย์อำนาจ ขณะที่อาจารย์ทันตะ ม.มหิดล สะท้อนเรื่องสาธารณสุข ปี 45 มีหลักประกันสุขภาพถ้วนหน้า ปัจจุบันหมอกลับมาถกเถียงว่าประชาชนต้องร่วมจ่ายหรือไม่?

25 ก.ย.2559 ที่ห้องเอนกประสงค์ริมน้ำ ชั้น 1 คณะศิลปะศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ ท่าพระจันทร์ มีวงเสวนาสัมมนาวิชาการประจำปี 2559 ของศูนย์ศึกษาสังคมและวัฒนธรรมร่วมสมัย “35|53 หนุ่มสาวในห้วงของการเปลี่ยนผ่าน” โดยในช่วงเช้าเวลา 09.00 น. เป็นการเสวนาหัวข้อ “เติบโต” ว่าด้วยระบบคุณค่าทางสังคมและสิทธิพลเมือง วิทยากรประกอบด้วย วาทินีย์ วิชัยยาคณะสังคมวิทยาและมานุษยวิทยา มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์, วริษา สุขกำเนิด กลุ่มการศึกษาเพื่อความเป็นไท, ดร.ภูมิศรัณย์ ทองเลี่ยมนาค สำนักนโยบายและยุทธศาสตร์ สำนักงานปลัดกระทรวงศึกษาธิการ, ทพ. ธีรวัฒน์ ทัศนภิรมย์ ภาควิชาทันตกรรมชุมชน คณะทันตแพทยศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล, วรพจน์ วงศ์กิจรุ่งเรือง ผู้ร่วมก่อตั้งและบรรณาธิการบริหารสำนักพิมพ์ Openworlds เป็นผู้ดำเนินการสนทนา

แม่วัยรุ่น : ภาพตัวแทนผู้หญิงวัยเรียนที่ตั้งครรภ์และการต่อรองเพื่อมีพื้นที่ในสังคม

วาทินีย์ เปิดประเด็นว่าด้วยระบบคุณค่าทางสังคมและสิทธิพลเมืองด้วยการสะท้อนประสบการณ์ของ 'แม่วัยรุ่น' ภายใต้ข้อจำกัดของระบบคุณค่าและสถาบันทางสังคม วาทินีย์ กล่าวว่า การศึกษาเรื่องแม่วัยรุ่น หรือแม่วัยใส หรือที่ผู้คนเข้าใจว่ามีครรภ์ในวัยเรียน ซึ่งกลุ่มศึกษาคืออายุระหว่าง 16-24 ปี โจทย์แรกที่เริ่มต้นนั้นไม่ได้มองว่าแม่วัยรุ่นเป็นปัญหาแต่มองว่าแม่วัยรุ่นเป็นกลุ่มในสังคมและได้รับอิทธิพลหรือโครงสร้างสังคมที่ส่งผลกระทบต่อเขา โดยค่านิยมที่ส่งผลกระทบต่อแม่วัยรุ่นมากที่สุดคือ 'ค่านิยมเรื่องวัยเรียน' เพราะค่านิยมนี้ส่งผลต่อวิธีคิดของคนในสังคมและแม่วัยรุ่นว่าช่วงวัยเรียนหนังสือที่ควรอยู่ในสถาบันการศึกษานั้น ไม่ควรที่จะมีเรื่องเพศ เช่น การห้ามมีแฟน การห้ามมีความสัมพันธ์ทางเพศ ซึ่งแนวคิดนี้สร้างกลไกผ่านสถาบันสังคมต่างๆ ไม่ว่าจะเป็น สถาบันการศึกษา สถาบันครอบครัว สาธารณสุข ฯลฯ ดังนั้น การที่วัยรุ่นตั้งครรภ์ในวัยเรียนจึงถูกโครงสร้างสังคมกดทับแม้แต่ตัวแม่วัยรุ่นเองก็ถูกแนวคิดดังกล่าวที่นิยามความเป็นแม่ในวัยเรียนส่งผลต่อทัศนคติในการดำเนินชีวิต

“เมื่อได้สอบถามแม่วัยรุ่นถึงเรื่องปัจจัยที่ทำให้มีเพศสัมพันธ์ในวัยเรียน เขาก็มีมุมมองที่แตกต่างจากรุ่นพ่อแม่เรื่องการคบเพื่อนต่างเพศและการท้องในวัยเรียน เขามองว่าการมีเพศสัมพันธ์เกิดจากการคบกัน มีความรักและความใกล้ชิด ซึ่งการมีอะไรกันนั้นก็เป็นธรรมดาของคนที่เป็นแฟนกันไม่ได้เป็นการเปลี่ยนคู่หรือหลายใจซึ่งสะท้อนวิธีคิดแบบผัวเดียวเมียเดียว หรือ monogamyแต่ในขณะเดียวกันวัยรุ่นกลุ่มนี้ก็มองว่าการมีเพศสัมพันธ์จนเกิดการตั้งครรภ์คือเรื่องผิด” วาทินีย์ กล่าว

วาทินีย์ กล่าวต่อไปว่า แม้สถาบันทางสังคมต่างๆ จะมีอิทธิพลค่านิยมเรื่องวัยเรียนที่ไม่ควรมีเรื่องเพศ แต่แม่วัยรุ่นก็พยายามต่อรองต่อตัวระบบคุณค่าของสังคม เช่น แม้มีลูกแล้วแต่ก็สนใจที่จะศึกษาต่อและเอาลูกไปฝากไว้ให้สถานสงเคราะห์หรือญาติคนใกล้ชิดเลี้ยง โดยมองว่าตนกำลังทำหน้าที่แม่อยู่คือการเรียนและการสามารถเลี้ยงตัวเองได้ในอนาคต ซึ่งสะท้อนวิธีคิดความเป็นแม่ที่มีอุดมคติที่สอดคล้องกับสังคม การกลับไปเรียนหรือการไปทำงานคือการทำหน้าที่แม่ที่ดีซึ่งสะท้อนให้เห็นภาคปฏิบัติการต่อวิธีคิดของแม่วัยรุ่น

"ถ้าเราเรียนรู้วิธีคิดของแม่วัยเรียน ที่มีทัศนะเชิงลบว่าวัยรุ่นที่เกี่ยวข้องกับเรื่องเพศเป็นปัญหา วัยเรียนไม่ควรคิดเรื่องเพศ ซึ่งวิธีคิดเหล่านี้เกี่ยวข้องกับหลายสถาบันสังคม ไม่ว่าจะเป็นในด้านวงการสาธารณสุข เช่น เมื่อเด็กวัยเรียนตั้งครรภ์แพทย์ก็จะมีทัศนะไม่ดีต่อเด็ก ในสถาบันการศึกษามีครูที่ไม่ยอมรับทำให้เด็กถูกกันออกจากระบบการศึกษา แม้แต่สถาบันครอบครัว ครอบครัวเป็นส่วนสำคัญที่จะทำให้เด็กตัดสินใจว่าจะทำแท้งหรือไม่เมื่อเกิดการตั้งครรภ์ โดยเฉพาะครอบครัวแม่วันรุ่นบางครอบครัวพาไปทำแท้งเองด้วยซ้ำ การตั้งคำถามว่าจะทำให้แม่วัยรุ่นมีคุณภาพอย่างไรในสังคมจึงไม่ใช่สถาบันใดสถาบันหนึ่งแต่ต้องช่วยกันหลายฝ่าย แต่จุดเริ่มควรทำความเข้าใจและการให้ความยอมรับ เพราะมีหลายกรณีที่แม่วัยรุ่นถ้าได้โอกาสในสังคมในช่วงตั้งครรภ์ก็จะทำให้เขามีคุณภาพชีวิตที่ดีขึ้น" วาทินีย์ กล่าว

การใช้อำนาจมากกว่าเหตุผลในระบบการศึกษาปมปัญหาของโรงเรียนไทย

ขณะที่ วริษาร่วมแลกเปลี่ยนเกี่ยวกับการศึกษาในอุดมคติ โดยเริ่มต้นกล่าวว่า ความฝันของเขานั้นในเรื่องการศึกษาคือเพื่อความเป็นไท มีอิสรภาพ อัตลักษณ์ ซึ่งระบบการศึกษาต้องสร้างให้นักเรียนแต่ละคนมีความหลากหลายแตกต่างและพัฒนาไปตามศักยภาพ การศึกษาไม่ควรสร้างคนให้คิดเหมือนกันเป็นการกดศักยภาพในตัวเด็ก โดยทั้งหมดนี้ต้องเริ่มจาก 1.การส่งเสริมให้เด็กมีการคิดวิพากษ์วิจารณ์ (Critical thinking) 2.เนื้อหาที่เรียนควรมีความยืดหยุ่นไม่ใช่สอนตมหนังสือแต่ควรเป็นความรู้ที่เกิดการเชื่อมโยงกับชีวิตประจำวัน 3.ทำให้นักเรียนมีความสุขที่จะมาโรงเรียน 4.ควรเปิดโอกาสให้นักเรียนได้เลือกสิ่งที่ชอบไม่ใช่มีเพียงสายวิชาวิทยาศาสตร์-คณิตศาสตร์ หรือ ศิลปศาสตร์และคณิตศาสตร์ ควรให้เขาได้เลือกวิชาที่อบและถนัดที่อยากจะเรียนรู้

วริษา กล่าวต่อว่า เคยเป็นนักเรียนแลกเปลี่ยนที่ประเทศเดนมาร์ก โดยที่การเรียนนั้นเริ่มจากการตั้งคำถามและให้นักเรียนคิดต่อปัญหาสังคมหรือสถานการณ์ที่ยกขึ้นมาโดยไม่ได้ให้คำตอบสุดท้าย แต่ให้เด็กอธิบายและคิดต่อปัญหาดังกล่าวด้วยเหตุผล เช่น เราควรรับหรือไม่รับผู้ลี้ภัยมาพักพิงในประเทศ โดยในชั้นเรียนจะให้นักเรียนเลือกตอบและให้เหตุผล ซึ่งสิ่งนี้สะท้อนวิธีคิดอย่างมีเหตุผล การฟังคนอื่น และคิดเรื่องจริยธรรมในเวลาเดียวกัน แต่ปัญหาโรงเรียนไทยในเวลานี้คือนักเรียนไม่มีความสุขกับการมาโรงเรียนเนื่องจากบรรยากาศการสอนที่ไม่กระตุ้นเร้าในนักเรียนมีส่วนร่วมในความเห็น ปัญหาการลงโทษนักเรียน การกลั่นแกล้งในโรงเรียน ซึ่งการใช้ความรุนแรงที่เกิดขึ้นระหว่างครูและนักเรียนมีให้เห็นในข่าวเป็นประจำ

"การลงโทษเด็กด้วยความรุนแรง สะท้อนให้เห็นว่าครูมองว่าเด็กนักเรียนเป็นคนที่ไม่มีเหตุผลต้องใช้กำลังในการลงโทษ การลงโทษทำให้เด็กกลัวครู เกิดความเกรง ไม่สร้างบรรยากาศในการตั้งคำถาม คิดด้วยเหตุและผล มีแต่ความระแวงระวัง" วริษา กล่าว

นโยบายการศึกษากับรัฐธรรมนูญ : การกลับมารวมศูนย์อำนาจการศึกษารอบใหม่หลังประชามติ 2559

ขณะที่ ภูมิศรัณ กล่าวถึงภาพรวมเกี่ยวกับนโยบายการศึกษาอันเป็นผลสืบเนื่องจากรัฐธรรมนูญ พ.ศ. 2540 โดยกล่าวว่า ตลอดช่วงกว่า 2 ทศวรรษที่ผ่านมา และโดยเฉพาะการปรับโครงสร้างของหน่วยงานด้านการศึกษาภายใต้โครงสร้างทางอำนาจที่เปลี่ยนไปนับจาก พ.ศ. 2557 ทั้งนี้นโยบายด้านการศึกษาของกระทรวงศึกษาธิการในระยะ 20 ปี ที่ผ่านมา หลังเหตุการณ์พฤษภาคม 2535 มีการปฏิรูปการเมืองนำไปสู่รัฐธรรมนูญ ปี 2540 ซึ่งแนวคิดเรื่องสังคมประชาธิปไตยมีอิทธิพลอย่างสูงจนก่อให้เกิด พระราชบัญญัติการศึกษาแห่งชาติ พ.ศ. 2542 ซึ่งเริ่มคิดถึงเรื่องการกระจายอำนาจให้เขตพื้นที่ชุมชนและส่งเสริมให้ยอมรับการศึกษาทางเลือกในระบบท้องถิ่น

โดยพระราชบัญญัติดังกล่าว ยังทำให้เกิดการออกนอกระบบของมหาวิทยาลัยโดยแนวคิดที่จะให้มหาวิทยาลัยมีความเป็นอิสระในการคิดตัดสินใจมากขึ้น แต่ทั้งหมดที่ว่ามานี้เป็นการเปลี่ยนแปลงเชิงโครงสร้างการจัดการของกระทรวงศึกษาธิการมากกว่า การคิดเรื่องคุณภาพการศึกษานั้นกระทรวงทำมาโดยตลอดไม่ว่าจะการแก้ปัญหาเรื่องคุณภาพครู ด้วยการปรับฐานเงินเดือนครูให้สูงขึ้นเมื่อ ปี พ.ศ. 2547 เพื่อให้ครูมีฐานะทางเศรษฐกิจดีขึ้น แต่กลับเกิดปัญหาคือครูเอาเวลาไปทำวิทยฐานะเพื่อเงินเดือนมากกว่าจะเอาเวลาไปเพิ่มคุณภาพการเรียนการสอนในห้องเรียน

ภูมิศรัณ กล่าวต่อว่า การเกิดของ2 องค์กรที่เพิ่มภาระให้กับครูและอาจารย์และเป็นปัญหาใหญ่ในระบบการศึกษาคือ 1.สํานักงานรับรองมาตรฐานและประเมินคุณภาพการศึกษา (สมศ.) และ 2.สํานักงานรับรองมาตรฐานและประเมินคุณภาพการศึกษา (สทศ.) ในเรื่องของ สมศ.นั้นจะเห็นว่าเป็นการเพิ่มภาระทางวิชาการให้ครูอาจารย์ต้องทำเรื่องการประเมินและวัดผลทางด้านการศึกษาทำให้ใช้เวลามากจนทำให้ลดคุณภาพการสอนหนังสือ จนเมื่อรัฐบาลคณะรักษาความสงบและมั่นคงแห่งชาติ (คสช.) ได้ใช้ ม.44 ออกคำสั่งให้การชะลอหรือปลดผุ้อำนวยการ สมศ. ทำให้เกิดการชะลอในการทำเรื่องประเมินของสถาบันการศึกษา ซึ่งการใช้ ม.44 ในการแก้ปัญหาที่ผ่านมาก็ทำให้ดีขึ้นบ้างในเรื่องของโครงสร้างภายในกระทรวงศึกษาธิการ เพราะ คสช.มองว่าการทำงานเรื่องการศึกษาที่ผ่านมาเกิดความผิดพลาดขึ้นในการบริหารเพราะให้อิสระมากเกินไปรัฐบาลจึงจำเป็นต้องใช้อำนาจพิเศษในการจัดการ

"อย่างรัฐธรรมนูญ ปี 2559 ฉบับประชามติที่ผ่านมา มีการวิพากษ์เรื่องการเรียนฟรีที่ระบุในรัฐธรรมนูญ ที่จะให้มีการเรียนฟรีได้ตั้งแต่อนุบาลจนถึงมัธยมศึกษาปีที่ 3 ซึ่งหลังจาก ม.3 นักเรียนจะได้สิทธิการศึกษาผ่านกองทุน ซึ่งกองทุนที่ว่านี้ยังไม่มีความชัดเจน แต่แน่นอนว่าในรัฐธรรมนูญดังกล่าวรัฐบาลไม่สนับสนุนให้มีสิทธิเรียนฟรีจนถึง มัธยมปลาย โดยหลักง่ายๆ คือ เรียนฟรีถึงแค่ ม.3" ภูมิศรัณ กล่าว

นโยบายสาธารณสุขในสังคมไทย : หมอยังถกเถียงว่าสิทธิการรักษาควรให้ประชาชนทุกคนจริงหรือ?

ด้าน ทพ.ธีรวัฒน์ กล่าวในประเด็นที่ว่า 20 ปีกับนโยบายสาธารณสุขในสังคมไทย บริการสุขภาพนั้นเป็นสิทธิของประชาชนหรือไม่ยังคงถกเถียงกันอยู่ในทุกวันนี้ ทั้งนี้ พ.ศ. 2475 มีการร่าง พ.ร.บ.สาธารณสุข โดยหากแบ่งอย่างง่ายๆ จะเห็นว่าจะมีสิทธิแบ่งออกเป็น 3 แบบ เริ่มจากสิทธิข้าราชการ ปี พ.ศ. 2521 ต่อมามีหลักประกันสังคม ปี พ.ศ. 2533 และหลักสิทธิรักษาพยาบาลแก่ประชาชนคือ พ.ร.บ.หลักประกันสุขภาพแห่งชาติ ปี พ.ศ. 2545

เดิมมีการให้สิทธิรักษาพยาบาลแก่ประชาชนทั่วไปตั้งแต่ปี พ.ศ.2518 แต่ในขณะนั้นเป็นรูปแบบสงเคราะห์ ต้องเป็นประชาชนที่มีรายได้น้อย ซึ่งเวลาต่อมาก็ขยายสิทธิมาถึงผู้สูงอายุและเด็ก สิ่งนี้พัฒนาการจนเป็นสิทธิประกันสุขภาพ ซึ่งจุดเปลี่ยนสำคัญคือรัฐธรรมนูญปี 2540 ซึ่งมองว่าสิทธิการรักษาพยาบาลเป็นสิทธิของประชาชนทุกคน การรักษาพยาบาลฟรีจึงเป็นแนวคิดที่ นายแพทย์สงวน นิตยารัมภ์พงศ์ บุกเบิกและผลักดันหลักประกันสุขภาพถ้วนหน้า จนรัฐบาลไทยรับไปเป็นนโยบายใช้จริง โดยพรรคไทยรักไทยได้นำไปใช้เป็นนโยบายที่เรียกว่า "30 บาทรักษาทุกโรค" จึงทำให้เรื่องสิทธิการรักษาพยาบาลของประชาชนเป็นจริงขึ้นมา การไปรักษาพยาบาลจึงไม่ใช่เป็นเรื่องการสงเคราะห์หรือเปลี่ยนค่านิยมที่คนจนกลัวหรือไม่กล้าไปหาหมอเพราะไม่มีเงิน

"การรับรู้ของประชาชนเรื่องการรักษาพยาบาลเปลี่ยนแปลงไป คือแต่ก่อนไม่เงินไปโรงพยาบาลต้องไปขอความอนุเคราะห์จากหมอแต่ปัจจุบันประชาชนกล้าไปหาหมอเมื่อเจ็บป่วยเพราะรูว่าตนเองมีสิทธิ แต่แนวคิดเรื่อง 30 บาท ก็มีหมอกังวลว่าถ้าประชาชนมีสิทธิอำนาจต่อรองมากขึ้น ประชาชนก็จะไม่ดูแลตัวเองปล่อยให้เป็นโรคเพราะรู้ว่ามียาฟรีตลอดเวลา ทำให้เถียงกันมาเป็น 10 ปีว่า สวัสดิการรักษาพยาบาลนี้ควรให้สิทธิทุกคนหรือเฉพาะคนจนเท่านั้น" ทพ.ธีรวัฒน์ กล่าว

ทพ.ธีรวัฒน์ กล่าวต่อว่า เมื่อโครงการ 30 บาทรักษาทุกโรค ที่เป็นสิทธิของประชาชนไปผูกกับเรื่องการเมืองของพรรคที่ถูกวิจารณ์ ทำให้สิทธิสาธารณะสุขของประชาชนถูกมองว่าเป็นประชานิยม และถูกนำมาถกเถียงอย่างไม่สิ้นสุดว่าทุกคนในประเทศควรได้รับบริการสาธารณสุขซึ่งเป็นสิทธิของทุกคนหรือรัฐควรให้สิทธิเฉพาะคนที่รัฐเห็นว่าควรสงเคราะห์ หัวใจสำคัญของการเกิดขึ้นของนโยบาย 30 บาทรักษาทุกโรค คือ การเปลี่ยนแปลงของกระทรวงสาธารณสุขที่ถูกลดบทยาทลงจากเดิม แต่ก่อนที่จะต้องดูแลและจัดการงบประมาณในด้านสาธารณะสุขแต่ปัจจุบันกลายเป็นสำนักงานหลักประกันสุขภาพแห่งชาติ (สปสช.)ที่ดูแลงบประมาณ

"สิ่งที่ยังถกเถียงกันในวงการสาธารณะสุข เจ้าหน้าที่มักจะมองว่า ประชาชนควรจะร่วมจ่ายหรือไม่ งบประมาณเพียงพอไหม ซึ่งการรักษาพยาบาลจึงยังไม่เหมือนการที่ประชาชนไปหาตำรวจทหารเมื่อมีปัญหา เพราะไม่ใช่ว่าทุกคนจะเข้าถึงได้ และต่อมา เจ้าหน้าที่สาธารณะสุขส่วนใหญ่กังวลว่าถ้าประชาชนมีสิทธิรักษาพยาบาลก็จะไม่ดูแลสุขภาพปล่อยให้ตัวเองป่วยเพราะคิดว่ามีสิทธิรักษา และอีกเรื่องคือเมื่อประชาชนมีสิทธิมากขึ้นหมอก็จะมีอำนาจน้อยลง หมอกลัวว่าจะมีการฟ้องร้องเรียกร้องสิทธิการรักษามากขึ้นอีก" ทพ.ธีรวัฒน์ กล่าว

เรื่องนี้อยากให้นายกรัฐมนตรี พลเอกประยุทธ จันทร์โอชา ได้พิจารณาอย่างถ่องแท้ ตามมาตรฐานที่ท่านตั้งเป้าในการเข้ามาบริหารประเทศ เพื่อลดความเหลื่อมล้ำ สร้างความเป็นธรรมให้ประชาชนในประเทศ  การที่กรมบัญชีกลางเสนอให้โอนการจัดสวัสดิการรักษาพยาบาลข้าราชการปีละ 60,000ล้านบาทไปให้บริษัทประกันภัยภาคเอกชนนั้น เป็นเรื่องที่ต้องคิดให้ดีว่าเพื่อประโยชน์ของข้าราชการ ประเทศชาติ หรือของบริษัทเอกชน เพราะระบบประกันสุขภาพเป็นระบบที่รัฐใช้จ่ายจากภาษีประชาชน และเป็นระบบที่ถ้วนหน้าในปัจจุบันแต่ไม่เป็นธรรมกับประชาชนทุกคน เพราะรัฐจ่ายให้ข้าราชการมากกว่าประชาชน รัฐใช้เงิน 60,000 ล้านบาทจ่ายค่ารักษาให้ข้าราชการและครอบครัวเพียง 6 ล้านคนหรือคนละ 10,000บาท/ปี ขณะที่คนอีก 48 ล้านคนที่ใช้ระบบบัตรทอง รัฐจ่ายปีละ 140,000 ล้านบาท หรือคนละ 3,000 บาทต่อปี โดยเงินทั้งหมดจะถูกจ่ายตรงไปที่โรงพยาบาลทั้งของรัฐและเอกชน หากรัฐเลือกที่จะใช้เงิน 60,000 ล้านบาทไปให้บริษัทเอกชน จะทำให้ต้องเสียค่าใช้จ่ายการบริหารจัดการให้กับเอกชน ที่สำคัญก่อให้เกิดความไม่เป็นธรรมกับประชาชนในระบบบัตรทอง ทั้งนี้รัฐควรใช้เงินด้านหลักประกันสุขภาพทั้งหมดรวมกันกว่า 200,000 ล้านบาท ดำเนินการสร้างหลักประกันสุขภาพให้ประชาชนทุกคนอย่างเสมอภาคกันมากกว่า

หลายคนเห็นว่า การให้บริษัทเอกชนมาจัดบริการสุขภาพให้ข้าราชการเป็นแนวคิดที่ดี และคิดว่ารัฐจะลดค่าใช้จ่ายปีละ 6 หมื่นล้านลงได้ ขอให้คิดตรึกตรองดีดี เพราะจะกลายเป็นว่ารัฐก็ซื้อประกันจากบริษัทเอกชนหัวละ 10,000 บาทอยู่ดี เท่ากับใช้เงิน 6 หมื่นล้านและมากขึ้นเรื่อยๆ แต่การจัดการ การกำหนดชุดสิทธิประโยชน์ การเรียกเอกสาร การยกเว้นโรคต่างๆ ตามแบบที่บริษัทเอกชนดำเนินการก็จะตามมา แม้รัฐอาจบอกว่าจะต่อรองสัญญาประเภทสิทธิประโยชน์กับบริษัทเอกชนได้ แต่มีบทเรียนมาแล้วในหลายประเทศและแม้แต่ประกันสุขภาพในบ้านเราที่จ่ายกันปีละหมื่นสองหมื่นบาท เอาเข้าจริงยกเว้นโรคนั้น โรคนี้ หรือต้องจ่ายเพิ่มขึ้น 

สิ่งสำคัญที่ต้องคำนึงถึงในเรื่องนี้คือ การส่งผลกระทบต่อระบบหลักประกันสุขภาพในภาพรวมทั้งประเทศ เพราะรัฐใช้งบประมาณในการซื้อประกันที่ต่างกัน ราคาต่างกัน ระหว่างข้าราชการ 10,000 บาท/คน ให้เอกชนทำ กับประชาชนทั่วไปรวมพวกในประกันสังคม ซื้อในราคา ถัวเฉลี่ยที่ 3,000 บาท/คน ให้โรงพยาบาลรัฐทำ  แล้วโรงพยาบาลเอกชนก็ร่วมมือกับบริษัทประกันได้ ราคาซื้อสูงบริษัทประกันก็ไปทำสัญญากับโรงพยาบาลเอกชน โรงพยาบาลเอกชนได้กำไรเพิ่มขึ้น จ้างหมอ พยาบาล ราคาสูงขึ้น ย่อมดึงดูดคนเหล่านี้ไปที่โรงพยาบาลเอกชน ขณะที่โรงพยาบาลรัฐในต่างอำเภอก็ยังแก้ปัญหาหมอ พยาบาลไม่เพียงพอไม่ได้ โครงการนี้จะยิ่งถ่างช่องว่างความเหลื่อมล้ำออกไปอีก

แต่หากรัฐเอาเงินทั้งหมดที่จะซื้อประกันทั้งบัตรทอง ข้าราชการ ประกันสังคม เอามาดำเนินการให้โรงพยาบาลของรัฐได้รับประโยชน์เต็มๆ เฉลี่ยค่าใช้จ่ายรายหัวให้สูงขึ้นเฉลี่ยจากค่าใช้จ่ายทั้งหมดให้ทุกคนเท่ากันเสมอกัน ให้โรงพยาบาลรัฐเป็นผู้รับประกัน ส่วนเกินหรือคนรวยมากๆไม่อยากใช้โรงพยาบาลรัฐ ก็ไปเลือกช้อปปิ้งใช้บริการโรงพยาบาลเอกชนเอง ย่อมทำให้โรงพยาบาลรัฐก็มีหมอพยาบาลที่อยู่ทำงานมากขึ้น ได้รับค่าใช้จ่ายมากขึ้น หน่วยงานกำกับระบบหลักประกันสุขภาพตามกฎหมายก็ทำหน้าที่บริหารและจัดชุดสิทธิประโยชน์ให้ประชาชนอย่างเหมาะสม มีคุณภาพ มีประสิทธิภาพได้ เรื่องนี้ต้องคิดดีดี ทั้งรัฐ และนักวิชาการ นักสื่อสารมวลชน ที่มองว่าการทำให้ธุรกิจเอกชนเติบโตจะทำให้เศรษฐกิจประเทศโตด้วยโดยไม่คำนึงถึงผลข้างเคียงในทางความเหลื่อมล้ำ การกระจายความเป็นธรรม ก็จะหลงประเด็นไป

ข้อเสนอคือเอาเงิน 6 หมื่นล้านที่จะไปจ่ายให้บริษัทเอกชน มารวมกับเงิน 1 แสน 4 หมื่นล้าน ของบัตรทอง และ อีก 5 หมื่นล้านของประกันสังคม แล้วบริหารจัดซื้อระบบหลักประกันสุขภาพโดยรัฐเอง มุ่งเน้นไปที่การซื้อบริการจากโรงพยาบาลรัฐ ส่วนการบริหารจัดการก็มีหน่วยงานตามกฎหมายหลักประกันสุขภาพแห่งชาติทำหน้าที่บริหารอยู่แล้ว จะได้ประโยชน์มากกว่า มีความเป็นธรรม ได้จริง และเป็นการใช้งบประมาณที่ไม่ก่อให้เกิดความเหลื่อมล้ำ ตามเป้าหมายการบริหารประเทศของรัฐบาลนี้

0000